Dzieci i młodzież mają słabiej rozwinięte mechanizmy przepracowania sytuacji kryzysowej i należą do grup szczególnie zagrożonych kryzysem. Izolacja i brak wsparcia rówieśniczego, monotonia, konieczność samodzielnej pracy nad materiałem szkolnym, wreszcie długotrwałe przebywanie wśród domowników stanowią wyzwalacze kryzysów. Sam fakt wystąpienia pandemii może być wyzwalaczem kryzysu. Problem ten dotyczy zarówno dzieci, jak i młodzieży, zdrowych i chorych psychicznie; kryzysom ulegają także osoby z niepełnosprawnością (uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi). Kryzys można pokonać samodzielnie lub z udziałem przyjaciół i rodziny. W niektórych sytuacjach potrzebna jest jednak pomoc specjalistów.

W profilaktyce kryzysu bardzo ważnym elementem jest dbanie o relacje. Mimo iż kryzys jest naturalną częścią życia (cały czas doświadczamy małych i dużych kryzysów), może być też niebezpieczny i prowadzić do chorób psychicznych, np. prowadzić do wystąpienia syndromu stresu pourazowego (PTSD – ang. Posttraumatic Stress Disorder). W tym kontekście nie jest prawdą, że „co cię nie zabije, to cię wzmocni”. Nie warto też przyjmować założenia, że „czas leczy rany” – kryzys ustępuje w wyniku przepracowania traumatycznej sytuacji (i to trwa, oczywiście); sam czas nie jest tutaj kluczowy. Jeżeli objawy kryzysu utrzymują się dłużej niż trzy miesiące od wystąpienia traumatycznej sytuacji, jest to bardzo niepokojące i z reguły wymaga kontaktu ze specjalistą (wyjątkiem jest żałoba po śmierci osoby bliskiej, która może trwać do dwóch lat.

 Jeśli obserwujemy u swojego dziecka lub ucznia fiksację (koncentrację) na zagrożeniach, objawy lękowe, zaburzenia snu, regres w rozwoju, obniżenie nastroju, zmianę w przeżywaniu oraz okazywaniu emocji i uczuć, zachowanie i postrzeganie świata nieadekwatne do sytuacji, może to oznaczać, iż osoba ta jest w głębszym kryzysie.

Czego nigdy nie robimy w sytuacji kryzysu?

• Nie dziwmy się faktowi, że uczeń lub dziecko jest w kryzysie. Przeżywanie kryzysu to niepowtarzalna i naturalna reakcja człowieka na traumatyczne wydarzenie. Nie ma „śmiesznych” kryzysów. Nie wyśmiewajmy, nie kłóćmy się, nie karzmy, nie obrzucajmy gradem pytań i nie udzielajmy dobrych rad.
• Nigdy nie zaprzeczajmy uczuciom. Nie mówmy: „weź się w garść, inni mają gorzej”, „nie bądź taki miękki”, „wyluzuj się”, „Bóg tak chciał”, „nic się nie stało”.
• Nie bagatelizujmy kryzysów dzieci i młodzieży. Młodzi przeżywają kryzysy bardzo silnie. Bądźmy czujni i upewniajmy się, czy nie pojawiają się samouszkodzenia albo myśli samobójcze.
• Nie straszmy psychologami, psychoterapeutami, psychiatrami, lekami. Być może niektórzy nasi uczniowie będą potrzebowali skorzystać, albo już korzystają, z pomocy specjalisty lub też będą musieli zastosować leki, jeśli objawy kryzysu się nasilą albo nie przeminą.

 Pozytywne działania, które należy podejmować w sytuacji kryzysu:

• Dbajmy o relacje i więzi z uczniami oraz dziećmi.
• Rozmawiajmy o pandemii i kryzysie jeśli widzimy, że sytuacja tego wymaga. Róbmy to w sposób dostosowany do wieku, możliwości i potrzeb odbiorców. Zachęcajmy do rozmów i kontaktów z przyjaciółmi. Praktykujmy i uczmy prowadzenia rozmów wokół trzech płaszczyzn:―faktów: co wiemy, jakie są nowe informacje,―przekonań: jaka jest nasza opinia o pandemii, jak postrzegamy swoją sytuację, co myślimy o sobie w tej sytuacji,―uczuć: jak się czujemy podczas pandemii, czego się lękamy, a co przynosi nam ulgę.
• Doradźmy uczniom i dzieciom robienie przerwy w rozmawianiu o pandemii i pozyskiwaniu informacji na jej temat. Zaproponujmy wyszukiwanie także pozytywnych informacji – np. wiadomości o osobach, które wyzdrowiały, informacji o niskiej śmiertelności, o krajach, które sobie radzą z pandemią, o osobach, które skutecznie przeciwdziałają rozprzestrzenianiu się wirusa, robiąc coś dobrego.
• Zwróćmy uwagę na umiejętność segregowania informacji:

istnieją fakty, na które nie mamy wpływu i z którymi będziemy musieli się pogodzić, jesteśmy wobec nich bezsilni,― istnieją też fakty, na które mamy wpływ i możemy podjąć w tym zakresie działania (np. postępowanie zgodne z zaleceniami służb sanitarnych).

• Wzbudzajmy refleksję na temat pozytywnych aspektów kryzysu – np. spędzamy więcej czasu razem, interesujemy się sytuacją sąsiadów, lęk o bliskich i siebie wskazuje na ważne dla nas wartości.
• Zaproponujmy angażowanie się w realizację przyjemnych aktywności – uprawianie hobby i poświęcanie czasu na swoje pasje. W miarę możliwości zachęcania do uczestniczenia w zajęciach pozalekcyjnych (koła zainteresowań). Spędzanie jak najwięcej czasu aktywnie na świeżym powietrzu, z dala od ekranów.
• Zalećmy dbanie o zachowanie naturalnego rytmu dnia. Do-radźmy: „idź spać jak zwykle, nawet jeśli nie zaśniesz od razu”, „poleż, pooddychaj, wycisz się”, „rano wstań i podejmij swoje zadania”.
• Edukujmy dzieci na temat zdrowego odżywiania, odpowiedniego nawadniania, gdyż dobra kondycja psychiczna zależna jest w dużej mierze od zdrowia fizycznego.
• Uczmy stosowania technik relaksacji. Można skorzystać z internetu aby znaleźć kurs mindfulness lub medytacji, trening autogenny Schultza albo Jacobsona. TO BARDZO WAŻNA UMIEJĘTNOŚĆ!

Pamiętajmy, że z zasady pierwsza pomoc psychologiczna w sytuacji kryzysu jest dużo skuteczniejszą i szybszą formą wsparcia niż ewentualna późniejsza psychoterapia zaburzeń występujących wskutek nawarstwionych problemów.

Co dziecko może zrobić samodzielnie w sytuacji kryzysu?

W sytuacjach kryzysowych niezmiernie ważne są dwa procesy – wysłuchiwanie (pozwala odwentylować emocje i nazwać problem) oraz działanie (podejmując działania, wychodzimy z bez-radności i zdobywamy nowe doświadczenia). Stąd też należy wykorzystać naturalną potrzebę młodych ludzi do edukacji i wspierania innych. Uczniów lepiej radzących sobie z nauką można zachęcić do pomagania w nauce rówieśnikom, lub do rozmów z kolegami, którzy gorzej radzą sobie z emocjami. Działaniem alternatywnym może być także wykorzystanie sztuki. Istotne może być pisanie pamiętnika (tradycyjnego lub online), pisanie wierszy, opowiadań, rysowanie, malowanie, taniec. Warto motywować dzieci  do tego rodzaju aktywności.

 „ Edukacja w czasach pandemii wirusa Covid-19”

Redakcja naukowa: Jacek Pyżalski

  Poniżej załączam linki do webinaru : „ Jak pomagać osobom w depresji?”

https://youtu.be/DBC57cmlI8U

Z poważaniem psycholog i pedagog szkolny.